Hoe ouder je wordt, hoe slechter je navigeert

Oudere vrouw en man samen lachend op bank

Leeftijd is het meest bepalend voor het navigatievermogen

Het was de meest duidelijke bevinding van het onderzoek ‘Navigeren kun je leren’: hoe oud je bent voorspelt het best hoe goed je navigeert. Niet je geslacht, niet de omgeving waar je woont of bent opgegroeid, niet je opleidingsniveau… je leeftijd!

Hoe ouder we worden, hoe slechter onze navigatie vaardigheden ons de weg wijzen.

Niet je geslacht, maar je leeftijd bepaalt hoe goed je navigeert

Dr. Ineke van de Ham, Universiteit Leiden, hoofdonderzoeker van Navigeren kun je leren

50-ers en 60-ers hebben de beste mentale plattegrond

Op elk gebied van navigeren scoren jonge mensen beter dan oudere mensen, behalve voor de opdracht waarbij mensen hun ‘mentale plattegrond’ raadplegen.

Stel je voor dat je een bepaalde route hebt gelopen. Kun je daarna goed aangeven welke twee van de drie locaties op die route het dichtst bij elkaar liggen? Opvallend genoeg scoren vijftigers en zestigers scoren hier beter op dan anderen!

Een waarschijnlijke verklaring hiervoor is dat mensen van deze leeftijd veel meer ervaring hebben opgedaan met het gebruik van papieren plattegronden, om bijvoorbeeld een autorit voor te bereiden, in plaats van tijdens het rijden een GPS systeem te raadplegen.

Deze drie domeinen bepalen je goed je de weg vindt

Kennis over herkenningspunten
Egocentrische kennis: hoe goed je de omgeving kunt inschatten vanuit je eigen positie
Allocentrische kennis: hoe goed je de omgeving kunt zien als een plattegrond in je hoofd

Ineke van der Ham bij verkeersbord voor rotonde - Fotocredit Taco van der Eb

Bekijk het in grafieken

Mensen worden slechter in alle drie deze domeinen, naarmate ze ouder worden.

Kennis over herkenningspunten neemt gestaag af met leeftijd. Het is zelfs zo dat kinderen beter scoren dan jongeren en volwassenen. De 10-jarigen haalden de hoogste scores bij deze taak.

Misschien komt dat omdat de andere twee domeinen nog niet volledig ontwikkeld zijn bij kinderen.

Egocentrische kennis

Egocentrische kennis groeit in eerste instantie: tussen de 8 en de 20 jaar wordt je er beter in en vervolgens begint deze kennis langzaam af te nemen. Vanaf een jaar of 60 neemt de egocentrische kennis nog sneller af.

Grafiek met prestaties van egocentrische navigatiekennis

Allocentrische kennis

Ook allocentrische kennis groeit bij kinderen flink tussen hun 8e en 15e.

50-ers en 60-ers beleven een opleving: zij zijn het beste in de taak waarbij je moet aangeven wat de afstanden zijn tussen bepaalde punten in de omgeving.

Misschien is dat te verklaren door hun opgebouwde kennis; bijvoorbeeld door ervaringen met kaartlezen. Toch is ook hier te zien dat deze kennis sterk afneemt op latere leeftijd.

Grafiek over allocentrische kennis over navigeren

Het belang van grote aantallen deelnemers

Hoewel de invloed van leeftijd op het navigatievermogen vaker is onderzocht, zijn deze resultaten nieuw: ze zijn nog niet eerder uit onderzoek naar navigeren naar voren gekomen. In eerder onderzoek zijn vaak studenten en (hele) oude mensen vergeleken, zonder na te gaan of andere factoren ook een rol spelen. Denk daarbij aan factoren als opleidingsniveau, geslacht en de omgeving waar je woont (in een stedelijk gebied of op het platteland).

Doordat Ineke’s team informatie verzamelde over een hele grote groep mensen, konden ze wel controleren hoe groot de rol is van die factoren. Daaruit blijkt dat leeftijd de allergrootste rol speelt bij het navigatie vermogen: hoe ouder mensen worden, hoe slechter ze navigeren. Leeftijd heeft dus veel meer invloed dan geslacht, opleidingsniveau of woonomgeving.

Je wordt op jonge leeftijd al slechter in navigeren

Verslechtering van het navigatievermogen begint al op jongere leeftijd dan we tot nu toe dachten.

Het onderzoek zien dat de afname gestaag is en al begint na de jongvolwassenheid. De afname wordt bovendien erger naarmate mensen ouder worden. We zien bij zowel mannen als vrouwen een sterkere afname als ze boven de 60 zijn.